Türkiye’nin önde gelen folklor ve halk edebiyatı araştırmacısı.
1907’de Gümülcine’de doğan Boratav lise öğrenimini Hilmi Ziya Ülken’den psikoloji ve sosyoloji, Hasan Ali Yücel’den de edebiyat dersleri aldığı İstanbul Lisesi’nde tamamladı. İlk folklor ve hlak edebiyatı araştırmalarını gene bu dönemde Hilmi Ziya Ülken'in önerisi ve yol göstericiliğinde, Mudurnu ve yöresinden yaptığı derlemelerle başladı.
1927’de girdiği Darülfünün Edebiyat Şubesi’nden, Köroğlu Destanı başlıklı teziyle 1930’da mezun oldu. 1931-1932 yılları arasında, Türkiyat Enstitüsü’nde, hocası M. Fuad Köprülü’nün asistanlığını yaptı. Ancak I. Türk Tarih Kongresi’nde çıkan tartışmalar sonucunda görevine son verildi.
1936’da Önasya dilleri üzerine öğrenim görmek için burslu olarak gittiği Almanya’da Yahudi aleyhtarlığı ve ırkçılıkla ters düştüğü için ihbar edildi ve yurda çağrıldı (1937).
Bir yıl kadar Siyasal Bilgiler’de idare memuru ve kütüphaneci olarak görev yaptıktan sonra 1938’de DTCF’ne atandı. Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği adlı teziyle 1941’de doçent, 1946’da profesör oldu. Bu arada ilk sayısı Ocak 1941’de yayınlanan ve 21.sayısından itibaren imtiyaz sahibi olduğu Yurt ve Dünya dergisinde gerek siyasal tavrını, gerekse folklor ve halk edebiyatına bakışını belirleyen yazılar yayımladı. Bu yazılar aynı zamanda Türkiye’deki siyasal gelişmelere karşı belli bir tavrı yansıttığından tepki çekti.
1948’de, Behice Boran ve Niyazi Berkes’le birlikte açığa alınarak ders verdiği kürsü kapatıldı. Üniversite dışında kaldığı 1948’den itibaren, 1952’ye kadar ABD’nin Stanford Üniversitesi’ndeki Hoover Kütüphanesi’nin Türkiye Bölümü’nün kuruluşunu Türkiye’den yönetti.
1952’de Fransa’ya gitti ve 1972’ye kadar fr:Centre national de la recherche scientifique’te uzman olarak çalıştı. 1976’ya kadar fr:Ècole pratique des hautes études’de Türk Folkloru seminerleri verdi. Sonraki yıllarda Centre national dela recherche scientifique’te fahri araştırma uzmanı olarak çalıştı, Ècole des hautes études en sciences sociales’ te Osmanlı arşiv belgeleri üzerine seminerler yönetti. Boratav’ın Türk folkloru ve halk edebiyatı üstüne olan çalışmaları incelendiğinde, konuya yaklaşımı bakımından, bir çok yeniliğin öncüsü olduğu görülür.
Köroğlu Destanı adlı çalışmasında uyguladığı karşılaştırmalı yöntem, dünya destan araştırmalarında bir aşamanın da işareti olmuştur. Doçentlik tezi olan Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği’nde ise Türk halk hikâyelerini doğuşundan yazılı ve basılı duruma gelinceye kadarki evreleri, hikâye kahramanları ve belli başlı motifler bağlamında ele alır; sosyal çevreyi de dikkatle alan yazınsal metin çözimlemeleri yapar. Bunlardan başka Türk Halkbilimi başlığı altında topladığı 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı (1969) ve 100 Soruda Türk Folkloru (1973) adlı çalışmaları ilgi gören kitaplar arasında yer almıştır. Ayrıca, 'Az gittik uz gittik' (1968) ve 'Zaman zaman içinde'(1958) isimleriyle yayınlanmış olan masal ve tekerleme derlemeleri vardır. Nasrettin Hoca üzerine bir inceleme ve fıkra derlemelerinin yer aldığı ve üzerinde uzun yıllar çalıştığı 'Nasrettin Hoca' kitabı da Türkiye'de 1996 yılında yayınlanmıştır.
Ünlü araştırmacının kitap, makale, bildiri ve ders notları dışında Türk folklor ve halk edebiyatına bir başka katkısı da, 1927-1997 yılları arasında oluşturduğu tahmin edilen “Boratav Arşivi” olmuştur. Bu arşiv, daha önce kamuoyuna yaptığı çağrı ve vasiyeti doğrultusunda dağılmış olduğu yerlerden orijinal ya da kopya olarak derlenip bir araya getirilmiş ve Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı’nın Bilgi-Belge Merkezi’nde koruma altına alınmıştır.
Pertev Naili Boratav 16 Mart 1998'de Paris’de öldü.
Eserleri:
Köroğlu Destanı (1931) ,
Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği (1945) ,
Halk Edebiyatı Dersleri (1942) ,
İzahlı Halk Şiiri Antolojisi (1943, Halil Vedat Fıratlı ile birlikte) ,
Pir Sultan Abdal (1943, Abdülbaki Gölpınarlı ile birlikte) ,
Folklor ve Edebiyat I (1939) ,
Folklor ve Edebiyat II (1945) ,
Typen Turkischer Volkmarchen (Türk Halk Masallarının Tipleri) , (1953, Prof. Wolfram Eberhard ile birlikte) ,
Zaman Zaman İçinde (1958) ,
Az Gittik Uz Gittik (1969) ,
Le “Tekerleme” - Contribution à l’étude typologique du conte populaire turc (Tekerleme - Türk Halk Masallarının Stilistik ve Tipolojik İncelemesine Katkı) , (1963)
100 Soruda Türk Halk Edebiyatı (1969) ,
100 Soruda Türk Folkloru (1973) ,
Nasreddin Hoca (1996).
ihsanozturk.com